اقلیم شناسی دربرنامه ریزی محیطی

باتوجه آمار بارش در جریان سال آبی 98/99 استانهای جنوبی با بیشترین نزولات جوی نسبت به میانگن دراز مدت را امسال تجربه کرده اند با پیامد سیل وحشتناک و خسارات شدید و استان اردبیل در شمالی ترین بخش کشور با  43/5 - میلی متر نسبت به آمار دراز مدت را داشته . و این از آثار زیانبار تغییرات اقلیمی و زنگ خطر جدی برای مدیریت آب را به صدا درآورده که توجه مردم و مسولین را طلب می کند اما متاسفانه هیچ کدام گوش شنوا ندارند.

بحران آب جدیست و این زنگ خطر مدتهاست به صدا درآمده و نباید لحظه ای درنگ کنیم .

خشک سالی، گرما، توفان و گرد و خاک. از ابتدای قرن 21 دمای متوسط زمین 0.8 درجه افزایش یافته است و پیش‌بینی می‌شود در صد سال آینده زمین بین 1 تا 6.5     درجه گرم‌تر شود. بنا بر گزارش ناسا 97 درصد از دانشمندان علم هواشناسی بر این موضوع توافق دارند که گرم شدن کره‌ی زمین یک پدیده‌ی طبیعی نیست بلکه بر اثر فعالیت‌های انسان به وجود آمده است . به افزایش تدریجی حرارت سطح، اقیانوس‌ها و اتمسفر، گرم شدن کره‌ی زمین می‌گویند. از آخرین سال‌های صده‌ی 19 میلادی دانشمند حرارت متوسط زمین را ثبت کرده و تغییرات آن را بررسی می‌کنند.بسیاری از سازمان‌های علمی پیشرو از ادامه‌ی این وضع و صدمات جبران نشدنی آن بر زمین ابراز نگرانی کرده‌اند. در سال 2013 هیئت بین‌المللی تغییرات آب و هوایی (IPCC) گزارش می‌دهد که تغییرات آب و هوایی بیشتر از گذشته به فعالیت‌های انسان وابسته شده است.

اثر گلخانه‌ای

گرم شدن کره‌ی زمین با پدیده‌ای به نام اثر گل‌خانه‌ای شناخته می‌شود آغاز می‌شود. بین جو زمین و اشعه‌های دریافتی از خورشید تعادلی بر قرار است. در سال 1896 سوانت آرهنیوس کشف کرد که نور خورشید پس از عبور از اتمسفر به سطح زمین برخورد می‌کند و سپس به سمت بالا منعکس می‌شود، گازهای موجود در جو چیزی در حدود 90 درصد از این گرما را جذب کرده و سطح زمین را گرم نگه می‌دارند. در‌واقع همین فرآیند مفید باعث پا گرفتن زندگی در این سیاره شده است.

گازهای گلخانه‌ای

گرم شدن بیش از حد کره‌ی زمین ناشی از فعالیت‌های انسانی زمانی رخ می‌دهد که مقداری زیاد از انواع خاصی از گازها به اتمسفر وارد شود. گازهای گل‌خانه‌ای شناخته شده شامل بخار آب، دی اکسید کربن(CO2)، متان (CH4) و اکسید نیتروژن (N2O) است که شایع ترین آن‌ها دی اکسید کربن است.مقداری از CO2 موجود در جو بر اثر فعالیت‌های طبیعی به وجود آمده است، تا قبل از انقلاب صنعتی نسبت این گاز در جو چیزی حدود 280 قسمت در میلیون (ppm) بوده است. در طول 800 هزار سال گذشته، در دوره‌ی یخبندان میزان این گاز تا 180 ppm کاهش یافته اما در دوره‌های گرم باز به 280 ppm رسیده است، اما از زمان انقلاب صنعتی سرعت افزایش CO2 تا 100 برابر بیشتر از گذشته شده است. در سال 2013 دانشمندان میزان دی اکسید کربن موجود در جو را 400 ppm اعلام کردند، چیزی حدود 3 تا 5 میلیون سال است که زمین این میزان دی اکسید کربن را تجربه نکرده است. CO2 تقریباً 82 درصد گازهای گل‌خانه‌ای ایالات متحده را تشکیل می‌دهد. این گاز با به دام انداختن اشعه‌ی مادون قرمز خورشید باعث افزایش بی سابقه‌ی دمای زمین می‌شود. دی اکسید کربن از راه‌های مختلفی وارد جو می‌شود؛ سوزاندن سوخت‌های فسیلی مهمترین دلیل این امر است و در درجه‌ی دوم جنگل زدایی انسان باعث این افزایش می‌شود. با کشته شدن هر درخت، دی اکسید کربنی که آن‌ها برای فتوسنتز ذخیره کرده بودند آزاد می‌شود، به این ترتیب هر سال نزدیک به یک میلیارد تن کربن وارد اتمسفر می‌شود. اما استفاده از سوخت‌های فسیلی اولین علت افزایش دمای کره‌ی زمین است. سازمان حفاظت از محیط زیست ایالات متحده گازهای متصاعد شده از سوختن سوخت‌های فسیلی را عامل 32درصد از کل گازهای گل‌خانه‌ای منتشر شده از آمریکا و 27 درصد از CO2 آن کشور اعلام کرده است.

منابع اصلی تولید گاز متان

متان دومین گاز گل‌خانه‌ای جو زمین است اما اثرات آن از CO2 بسیار مخرب‌تر است. در سال 2012 حدود 9 درصد از گازهای گل‌خانه‌ای ایالات متحده را متان تشکیل داده بود، اگرچه این میزان کمتر از CO2 است اما متان در به دام انداختن گرمای خورشید بسیار کارآمدتر است. در طول مدتی100 ساله، متان تا 20 برابر در افزایش گرمای زمین کاراتر از CO2 عمل خواهد کرد. بسیاری از منابع طبیعی باعث انتقال متان به جو می‌شوند اما انسان با استخراج معادن میزان گسترده‌ای از این گاز را به جو انتقال داده است. دامداری صنعتی و دفن ذباله در زمین از دیگر دلایل افزایش این گاز در جو است. طبق گزارش سازمان حفاظت از محیط زیست از سال 1990 تا 2012 انسان مسئول ورود بیشتر از 60 درصد متان به جو بوده است.

اثرات گرم شدن کره‌ی زمین

افزایش متوسط دمای زمین در 4 سال مختلف

در حال حاضر اثرات گرمایش کره‌ی زمین در نقاط مختلفی از دنیا قابل مشاهده است، به عنوان مثال در پارک ملی مونتانا زمانی در حدود 150 یخچال طبیعی غول پیکر وجود داشت که از آن تنها 25 یخچال بزرگ‌تر از 25 هکتار باقی‌مانده است. طبق قراردادهای بین‌المللی به توده‌ای از برف و یخ متحرک که حداقل 101 هزار متر مربع حجم یا 25 هکتار وسعت داشته باشد یخچال گفته می‌شود. دانشمندان گرم شدن کره‌ی زمین عامل تشکیل توفان‌هایی شدید می‌دانند. توفان‌های غیره منتظره و ویرانگر سال‌های اخیر بهترین دلیل در اثبات این ادعا است. آدام سوبل استاد دانشگاه کلمبیا و نویسنده‌ی کتاب خروش توفان می‌گوید:

با پیچیده شدن شرایط جوی در بسیاری از موارد ما دیگر قادر به درک فعالیت‌های هوا و پیش‌بینی وقوع توفان نیستیم. توفان انرژی خود را از اختلاف حرارت بین سطح اقیانوس‌های گرمسیری و قسمت بالایی اتمسفر که سرد است می‌گیرد. گرم شدن کره‌ی زمین باعث افزایش این اختلاف دما و قدرتمندتر شدن توفان می‌گردد.

و این گرم شدن همچنان ادامه دارد؛ از سال 1895 تا کنون سال 2012 گرم ترین سال در آمریکای شمالی بوده است، همچنین این سال رکورد بیشترین اختلاف دما را نیز دارد. سال 2013 در کنار سال 2003 چهارمین سال گرم از سال 1800 میلادی بوده است.

تغییر فصول در برابر تغییرات آب و هوا

زمستان‌های سرد در سال‌های اخیر این شک را به وجود آورده که آیا واقعاً زمین در حال گرم شدن است. منظور از تغییرات آب و هوا و گرم شدن زمین، میانگین دما در طول فصول مختلف است اما سرد شدن‌های فصلی نشانه‌ی از بین رفتن این طلسم نیست. در کمال تعجب گرم شدن کره‌ی زمین می‌تواند باعث سرمای غیر منتظره نیز بشود. با افزایش دمای هوا انرژی آن نیز افزایش می‌یابد و الگوهای گردش هوا که مانند رودخانه‌هایی در جو هستند به خروش در می‌آیند. با سرعت گرفتن این جریان‌ها هوای گرم نیز با سرعت بیشتری با هوای سرد مناطق قطبی جایگزین می‌شود و همین امر باعث ایجاد سرمای ناگهانی در کوتاه مدت می‌شود.

چگونه می‌توان با گرمایش جهانی مقابله کرده‌اند

خوشبختانه نگرانی‌های زیادی در این مورد در میان سران کشورهای جهان به وجود آمده است. بسیاری از دانشمندان معتقدند که بازگشت به گذشته امکان‌پذیر نیست و نمی‌توان انواع خاصی از تخریب مثل یخ‌های ذوب شده‌ی قطبی را باز گرداند اما عده‌ای اعتقاد دارند که این سیاره می‌تواند این زخم را نیز التیام بخشد اگرچه برای این کار زمان لازم است. در واقع برای از بین بردن این میزان گسترده از گازهای گل‌خانه‌ای که توسط انسان به جو وارد شده صدها و شاید هزاران سال زمان لازم است. اما کارهای زیادی است که انسان با انجام آن‌ها می‌تواند به التیام زمین کمک کند، ناسا یک راه حل دو‌جانبه را برای حل این مشکل مطرح می‌کند:

• کاهش انتشار گازهای گل‌خانه‌ای و ایجاد ثبات در سطح گازهای جو
• تطبیق با این حقیقت که تغییرات آب و هوایی شروع شده است

کاهش میزان استفاده از سوخت‌های فسیلی یکی از مهمترین قدم‌ها در کمک به کنترل دمای زمین است. ناسا توسعه‌ی انرژی‌های پاک از جمله انرژی خورشیدی، باد و زمین گرمایی را باعث کاهش استفاده از نفت و زغال سنگ در نیروگاه‌ها می‌داند. استفاده از وسایل حمل و نقل عمومی و اتومبیل‌هایی با سوخت غیر فسیلی تأثیر به سزایی در کاهش تولید گازهای گل‌خانه‌ای دارد.

حدس زده می‌شود نزدیک به 25 درصد از گاز CO2 ایالات متحده به وسیله‌ی اتومبیل‌های سواری به وجود آمده باشد. حتی با تلاش‌های فردی مانند کاهش دمای منازل در فصل زمستان و یا استفاده از لامپ‌های کم مصرف و صرفه جویی در مصرف انرژی می‌توانیم به مبارزه با گرمایش جهانی برویم. اما در مقیاس جهانی ایجاد یک ضرورت فوری بین‌المللی برای رسیدگی به علل پیچیده‌ی این موضوع و اثرات آن تنها راه چاره‌ی حل این موضوع است.

حقایقی در مورد گرم شدن کره‌ی زمین

• در سال 2014 سطح دی اکسید کربن جو به 399.4 ppm رسید
• دمای زمین از سال 1880 تا کنون 7.8 درجه سانتیگراد افزایش یافته است
• در هر دهه قطب شمال 13.3 درصد یخ از دست می‌دهد
• هر سال 234 میلیون کیلو تن از یخ زمین ذوب می‌شود
• با توجه به ذوب شدن این یخ‌ها سطح دریا به طور متوسط 3.17 میلی متر در هر سال بالا می‌آید

بیشترین تولید دی اکسید کربن در سال 2009 به این ترتیب بوده است:

•  
  • چین – 23.6 درصد
  • آمریکا – 17.9 درصد
  • هندوستان – 5.5 درصد
  • روسیه – 5.3 درصد
  • ژاپن – 3.8 درصد
  • آلمان – 3.8 درصد
  • ایران – 1.8 درصد
  • کانادا – 1.8 درصد
  • کره – 1.8 درصد
  • انگلستان – 1.6 درصد

        گرم شدن زمین از دیدگاه بسیاری از دانشمندان یک پدیده طبیعی به شمار نمی رود بلکه علت آن را فعالیت های انسانی بیان کرده اند. در این بخش به بررسی دلایل گرمایش زمین و اثرات منفی این پدیده بر کره زمین خواهیم پرداخت. عوامل طبیعی بسیاری نظیر فوران آتشفشان ها، دوره فعالیت های خورشیدی، برخورد سیارک ها و دنباله دار ها، چرخه های میلانکویچ و گردش دماشوری اقیانوس در گرمایش زمین نقش دارند. اما حدود 97% از دانشمندان تاثیر فعالیت های انسان بر گرم شدن زمین را بیشتر از عوامل طبیعی دانسته اند. از این رو در ادامه، دلیل گرم شدن زمین و تاثیرات منفی که این پدیده بر کره زمین ایجاد می کند، ارائه گردیده است

.

گرمایش زمین

    به طور کلی پدیده ای را که سبب افزایش میانگین دمای سطح زمین و اقیانوس ها شود را گرمایش زمین می گویند. کره زمین در صد سال اخیر به شکل غیر طبیعی حدود « 0.74 » درجه سلسیوس گرم تر شده است، البته بعضی از دانشمندان بر این باورند که گرم ترین سال های 400 سال گذشته، در دهه های پایانی قرن 20 ام بوده است و فعالیت های صنعتی در بروز این پدیده یعنی گرم شدن زمین نقش موثری داشته است. پیش بینی شده در سال 2100میلادی کره زمین تا حدی گرم می شود که سبب گرمای سوزان، طوفان های وحشتناک و خشکسالی شدید می گردد.

دانشمندان علت وقوع این پدیده را اثر گازهای گلخانه ای، فعالیت های خورشیدی، فعالیت های زمین گرمای و آتشفشانی می پندارند و با بالا بردن آگاهی های عمومی، استفاده بهینه از انرژی و سوخت، مصرف انرژی های خورشید و باد به جای سوخت های فسیلی، گسترش سطح فضای سبز، بازیافت مواد و مقابله با تخریب جنگل ها و مراتع سرسبز می توان این پدیده و تاثیرات منفی آن بر کره زمین را کنترل کرد. سال 2010  دریک حرکت بشر دوستانه، 193 کشور حاضر در نشست آب و هوایی سازمان ملل متحد تصمیم گرفتند، برای مقابله با گرم شدن زمین، صندوق 100 میلیارد دلاری  را برای کشور های در حال توسعه، تاسیس نمایند.

اثر گلخانه ای در گرم شدن زمین

طبق تحقیقات صورت گرفته رابطه مستقیمی بین گرمایش زمین و افزایش گازهای گلخانه ای موجود در جو زمین، وجود دارد. این موضوع در مورد غلظت دی اکسید کربن، کاهش فتوسنتزو افزایش دمای زمین نیز صدق می کند، کره زمین بخشی از انرژی خورشید را جذب می کند، مابقی آن را منعکس می کند که طول موج نور در طی این جریان تغییر پیدا می کند. بعضی از گازهای موجود در فرو سرخ این انرِژی بازتاب شده را جذب می کنند و باعث جذب مادون قرمز، جنبش مولکول ها و در نتیجه افزایش انرژی آن ها می گردد. این فرآیند در مقیاس بزرگتر باعث افزایش دمای اطراف زمین می شود، که این فرآیند را اثر گلخانه ای و گاز های موثر در این پدیده را گاز های گلخانه ای می گویند.

نقش دامداری صنعتی برگرم شدن زمین

   سال 2006 میلادی فائو(سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد) در گزارشی بیان نمود، که 18 درصد گاز های گلخانه ای و آلاینده ها به پرورش دام ها مربوط می شود. جالب است بدانید که این رقم از نقش وسایل نقلیه در ایجاد گاز های گلخانه ای و آلاینده ها بیشتر می باشد.

گرم شدن زمین و تاثیرات منفی آن بر کره زمین

    بعضی از دانشمندان معتقدند که در اثر گرمایش زمین گردباد های سنگین و طوفان ها نیز افزایش می یابد. همچنین بر این باورند که با ادامه این روند باد های گرم، طوفان های شدیدتر، خشکسالی ها و سیل های بیشتری اتفاق می افتد. اما برخی این نظریه را رد می کنند و معتقدند که ویژگی طبیعی اقلیم وجود همین آشفتگی و نابسامانی ها است.

یکی دیگر از اثرات گرمایش زمین بالا رفتن آب دریا و در پی آن رفتن جزایر و مناطق ساحلی به زیر آب می باشد. همچنین این پدیده سبب رقیق شدن آب اقیانوس ها و در نتیجه باعث افزایش میزان بارندگی در تمام سطح کره زمین می شود. پیامد دیگر گرم شدن زمین؛ بالا رفتن دمای یخچال های طبیعی کره زمین نظیر یخچال های شمالگان و جونبگان می باشد و بالا رفتن دما سبب ذوب شدن تدریجی آن ها و کاهش حجم زیادی از ذخایر این یخچال های طبیعی شود، که در صورت بروز این اتفاق جهان بخش عمده ای از ذخایر آب آشامیدنی خود را از دست می دهد و مشکلات عمده ای نظیر شیوع بیماری ها به دلیل نبودن آب سالم برای تمامی انسان ها را به بار می آورد. و همچنین با گرم شدن زمین تعداد جوجه پنگوئن ها نیز کاهش می یابد.

طبق تحقیقاتی از سوی سازمان بهداشت جهانی؛ میزان مرگ و میر در اثر بیماری های حاصله از گرمازدگی، گرم شدن زمین و تغییرات اقلیمی در کشور های آسیایی برابر با 80 هزار نفر می باشد.  پدیده گرم شدن زمین به حدی جدی می باشد، که برای حل مشکلات گرمایش زمین تاکنون مقامات سازمان ملل متحد چندین مرتبه در این زمینه هشدار داده و از اعضای سازمان ملل خواستار اقدامات فوری برای مقابله با این پدیده شده است.

مطمئنا مطالعه در رابطه با موضوع گرم شدن زمین برای شما عزیزان نیز جالب بوده است، حال اگر تمایل دارید بیشتر با اینگونه موضوعات آشنا شوید به بخش دانستنی های علمی مجله آرگا مراجعه نمایید و از مطالب متنوع ما در این رابطه دیدن نمایید.

سازمان جهانی هواشناسی (WMO) بطور رسمی رکورد دمای 54 درجه سانتیگراد را در دو منطقه میتریبا، کویت، در تاریخ 21 جولای 2016 و تربت پاکستان در تاریخ 28 می 2017 به ثبت رسانده است.

در آرشیو ثبت حادترین وضعیت اقلیمی و آب و هوایی که تا کنون اعلام گردیده مشاهداتمیتریبا در کویت با دمای 53.9 درجه سانتیگراد با میزان اختلاف ± 0/1 درجه سانتیگراد و توربت پاکستان با دمای 53/7 درجه سانتیگراد و میزان اختلاف ± 0/1 تأیید شده است.

دمای منطقه میتریبا در حال حاضر به عنوان بالاترین درجه ثبت شده سازمان جهانی هواشناسی در منطقه قاره آسیا می‌باشد که رسماً به عنوان بالاترین دمای ثبت شده در 76 سال اخیر اعلام شده است.

جزئیات کامل ارزیابی در نسخه آنلاین مجله بین المللی اقلیم شناسی در تاریخ 17 ژوئن 2019 منتشر شده است. 

همچنین بسیاری از نقاط اروپا، اولین موج گرمایی سال را به علت نفوذ توده های هوای گرم از آفریقا تجربه می کنند.

اکثر کشورهای اروپایی جدیدترین رکورد دمای روزانه و شبانه را در ماه ژوئن به ثبت رساندند. این موج گرمایی بر سلامتی افراد، کشاورزی و مسائل زیست محیطی تاثیرگذار است. 

بعید به نظر می‌رسد که اینگونه موج های گرمایی غیرمعمول و زود هنگام را بتوان به پدیده تغییر اقلیم نسبت داد. اما سناریوهای اقلیمی پیش‌بینی می‌کنند، اینگونه رویدادهای مکرر، شدید و قابل توجه ناشی از افزایش غلظت گازهای گلخانه‌ای است که منجر به بالا رفتن دمای جهانی می شود

منبع: سایت سازمان جهانی هواشناسی 

       جدیدترین آمار بارندگی کشور نشان می‌دهد، در سال آبی جاری بیشترین میزان بارش در استان لرستان به ثبت رسیده و استان گیلان در روندی متفاوت با سال‌های گذشته، از فهرست پربارش‌ترین‌ها خارج شده است. بر اساس گزارش بارندگی تجمعی استان‌ها، در سال آبی جاری استان لرستان با یک‌هزار و 143 میلی‌متر بارندگی و استان سیستان و بلوچستان با 91.7 میلی‌متر به‌ترتیب پربارش‌ترین و کم‌بارش‌ترین استان‌های کشور محسوب می‌شوند. بر این اساس، استان گیلان پس از سال‌ها از فهرست پربارش‌ترین استان‌های کشور کنار رفته و پس از لرستان، استان‌های کهگیلویه‌و‌بویراحمد با یک‌هزار 12 میلی‌متر و چهارمحال‌و‌بختیاری با 966 میلی‌متر، رکورددار پربارش‌ترین استان‌های کشور در سال آبی 98-97 معرفی شده‌اند. همچنین پس از سیستان و بلوچستان، استان‌های یزد با 111 میلی‌متر و خراسان جنوبی با 143.27 میلی‌متر کم‌بارش‌ترین استان‌های کشور گزارش شده‌اند.

افزایش 190 میلی‌متری حجم بارش‌های کشور

      حجم بارش‌های کشور از ابتدای سال آبی 98-97 (اول مهرماه) تا 14 اردیبهشت 98 به 319.3 میلی‌متر رسیده که در مقایسه با میانگین 11 ساله اخیر از حدود 190 میلی‌متر افزایش برخوردار بوده است. بر اساس آمار بارندگی تجمعی حوضه‌های آبریز درجه‌ یک کشور، میزان بارندگی‌ها طی مدت مشابه سال آبی 97-96 در این حوضه‌ها 140 میلی‌متر گزارش شده است. این میزان بارش، از سال آبی گذشته 128 درصد بیشتر شده و نسبت به میانگین بلندمدت 50 ساله از 45 درصد و در مقایسه با میانگین 11 ساله اخیر (از سال آبی 87-86 تا سال آبی 97-96) از 68 درصد رشد برخوردار بوده است. میزان بارش امسال در حوضه آبریز خلیج‌فارس و دریای عمان با 525 میلی‌متر، از حوضه آبریز دریای خزر با 485.8 میلی‌متر که تا پیش‌از این، اغلب پربارش‌ترین حوضه‌ آبریز اصلی کشور محسوب می‌شده، پیشی گرفته است.

   در آمار بارش تجمعی از اول مهرماه تا 14 اردیبهشت‌ماه، نسبت به میانگین 50 ساله حدود 220 میلی‌متر افزایش مشاهده می‌شود. بر همین اساس، حوضه آبریز خلیج فارس و دریای عمان با 525.1 میلی‌متر بارش و حوضه آبریز مرزی شرق با 100 میلی‌متر به ترتیب از بیشترین و کمترین میزان بارندگی حوضه‌های آبریز درجه‌ یک برخوردار بوده‌اند. میزان بارندگی سال آبی جاری در حوضه مرزی شرق 7 درصد بیشتر از متوسط بلندمدت 50 ساله اخیر گزارش شده است.

ورود 64 میلیارد مترمکعبی آب به مخزن سدهای کشور

      همچنین ورودی آب به سد‌های کشور از ابتدای مهرماه سال گذشته تاکنون به 64.08 میلیارد مترمکعب رسیده، که این رقم در مقایسه با ورودی 16.15 میلیارد مترمکعبی مدت مشابه سال گذشته 297 درصد افزایش داشته است. هم اکنون 92 درصد مخازن سدهای حوضه آبریز خلیج فارس، 78 درصد مخازن سدهای حوضه آبریز دریاچه ارومیه، 70 درصد مخازن سدهای حوضه آبریز هامون، 61 درصد مخازن سدهای حوضه‌های آبریز دریای خزر و مرکزی و 56 درصد مخازن سدهای حوضه آبریز سرخس نیز پر است. سیلاب‌های فروردین‌ماه در کنار بارش‌های مناسب چندماه اخیر موجب شده است تا سدهای استان خوزستان نیز در وضعیت بسیار مطلوبی قرار گیرند؛ به طوری که ورودی به سدهای استان از ابتدای سال آبی جاری تاکنون به حدود 37.5 میلیارد مترمکعب رسیده است. این رقم سال گذشته در چنین زمانی تنها هفت میلیارد مترمکعب بوده است.

طبق آخرین اندازه گیری ها در 24 فروردین 98 سطح دریاچه به تراز 1271متر که نسبت به مدت مشابه سال گذشته 62 سانتی متر از لحاظ ارتفاع و  580 کیلومتر از لحاظ وسعت را نشان می دهد . 

اثر انسو بر کشور ایران

     در پدیده انسو تغییرات فشار هوا و وقوع شاخص بالا یا پایین نوسان جنوبی نسبت به رویداد النینو و لانینا تقدم زمانی دارد و نیز اینکه مرحله لانینا و ناهنجاری سطح آب اقیانوس نهایتا به رخداد النینو منجر می شود. در مرحله شاخص بالا و وقوع لانینا در استرالیای شمالی و جنوب شرقی آسیا بارش های زیادی اتفاق می افتد و برعکس، در حوالی جنوب خاورمیانه و دریای عرب (میان شبه جزیره عربستان و هند، در جنوب دریای عمان) هوا حالت فرونشینی دارد و پرفشارهای جنب حاره در این قسمت تقویت شده و به صورت نصف النهاری گسترش می یابد که از حوالی متقابلا در دوره شاخص پایین و پدیده النینو در استرالیای شمالی و جنوب شرق آسیا بارش به شدت استوا تا ناحیه رو به قطب کمربند پرفشار جنب حاره کشیده می شود.کاهش یافته و جریان هوا در جنوب خاور میانه و جنوب غرب آسیا از افزایش برخوردار بوده و احتمالا کم فشار سودانی و دریای سرخ نسبت به متوسط قوی تر بوده و انتقال دهنده انرژی و رطوبت عرض های استوایی به سمت عرض های میانه و بالا است. در مقیاس نصف النهاری وقتی کم فشار درون حاره ای در شرق آرام به دلیل فرآیند النینو گسترش یافت؛ پرفشار جنب حارهای موازی با آن به طرفین رانده شده و کمربند پرفشارهای جنب حاره ای به سمت قطبین سوق می یابد. به دنبال این ساز و کار، سیستم پرفشار جنب حاره در نیمکره شرقی به سمت استوا عقب نشسته و در مقابل، کمربند بادهای غربی و امواج آن به طرف استوا پیشروی می کند و در خاورمیانه و ایران (با شدت و ضعف) دوره مرطوب تری آغاز می شود. 

در وضعیت لانینا پرفشارهای موجود در نیمکره غربی به ویژه در امتداد نصف النهار 90 درجه غربی قوی تر است. در این شرایط کم فشار درون حارهای ضعیف و پرفشار جنب حاره به سمت استوا سوق یافته و متقابلا در نیمکره مقابل پرفشارهای مذکور به دلیل تقویت نسبی کم فشار اخیر به سمت قطب کشیده میشوند و در خاورمیانه و ایران وقوع خشکسالیها، فراوانی نسبتا بیشتری می یابد. البته این نکته را باید پذیرفت؛ که برخی از مراحل شاخص پایین (النینوی سال 1972-1973) در کشور مقارن با خشکسالی بوده است؛ که در این مورد تغییرات در هم بافته الگوهای جهانی و سینوپتیکی نیز مؤثر می باشد.

خلاصه نتایج اثر انسو بر کشور ایران

خلاصه نتیجه تحقیقات انجام شده در داخل کشور پس از بررسی طیف نسبتا وسیعی از تحقیقات انجام شده در مورد تأثیر پدیده انسو بر اقلیم و آب و هوای کشور ایران می توان نکات زیر را احصا کرد:

1.      پدیده دورپیوند انسو و فازهای مختلف آن (النینو و لانینا) بر آب و هوای کشور ایران (میزان بارش ها و دما) مؤثر است،

2.      آثار پدیده انسو بر آب وهوای کشور ایران با تأخیر زمانی نسبت به اصل پدیده در کشور ظاهر می گردد،

3.      به طور کلی می توان گفت که النینو (فاز گرم انسو) باعث افزایش بارش ها و لانینا (فاز سرد انسو) باعث کاهش بارش ها در کشور ایران می شود،

4.      پدیده انسو در کشور ایران بارش های پاییزی را بیشتر از بارش های زمستانی تحت الشعاع قرار می دهد،

5.      النینو باعث افزایش بارش های پاییزی (و به طور ضعیف تر، بارش های زمستانی) و لانینو نیز باعث کاهش بارش های پاییزی (و به طور ضعیف تر، بارش های زمستانی می گردد،

6.      اثر پدیده های انسو با درجات مختلف در نقاط مختلف کشور ظاهر می گردد،

7.      در مورد پیش بینی آثار پدیده انسو بر کشور ایران، عدم قطعیت ها در مورد پیش بینی دما نسبت به پیش بینی بارش بیشتر است،

8.      در بررسی اثر پدیده انسو بر اقلیم و آب و هوای کشور ایران، باید آثار متقابل این پدیده با دیگر پدیده های دورپیوند را نیز مدنظر قرار داد. 

نتیجه گیری

      پدیده های دور پیوند اقلیمی که با دوره تناوب های متغیر در سطح کره زمین اتفاق می افتند، آب وهوای مناطق مختلف سطح کره زمین را تحت الشعاع قرار می دهند. از جمله این پدیده ها پدیده انسو می باشد که خود شامل فازهای النینو و لانیناست. مناطقی از کره زمین به طور حتم و به شدت تحت تأثیر این پدیده قرار می گیرد. از جمله این مناطق می توان به جنوب شرقی آسیا و استرالیا اشاره کرد. واضح است که هر چه شدت پدیده انسو بیشتر باشد، وسعت و منطقه اثر آن نیز افزایش می یابد. در مورد اثر پدیده آنسو بر اقلیم و آب وهوای مناطق مختلف کره زمین تحقیقات زیادی انجام شده است و محققین سعی بر این داشته اند که از پدیده انسو و شدت آن، آب وهوای مناطق مختلف را پیش بینی کنند. به همین منظور شاخص های مختلفی برای کمی سازی شدت انسو توسعه داده شده است و بیشتر تحقیقات مذکور برمبنای ارتباط آماری بین این شاخصها و پارامترهای هواشناسی منطقه هدف می باشد.

کشور ایران به دلیل موقعیت جغرافیایی اش نسبت به مناطقی مانند جنوب شرقی آسیا، کمتر از پدیده انسو متأثر می گردد و شاید بتوان عنوان کرد که انسو با شدت بیشتری کشور ایران را تحت تأثیر قرار می دهد. در این زمینه نیز تحقیقات زیادی در داخل کشور صورت گرفته است که بعضی اثر آنسو بر میزان بارش و دمای کل کشور و بعضی دیگر این اثر را به صورت محلی در کشور مورد بررسی قرار داده اند. مهمترین موردی را که تقریبا تمام تحقیقات انجام شده در داخل کشور بر آن اتفاق نظر دارند، این است که النینو (فاز گرم انسو) باعث افزایش بارش ها در کشور و لانینا (فاز سرد انسو) باعث کاهش بارش ها در کشور می گردد و افزایش و کاهش یاد شده عمدتا در فصل پاییز در کشور اتفاق می افتد.

با بررسی نتایج تحقیقات انجام شده در کشور می توان این نکته را عنوان کرد که در مورد اثر پدیده انسو بر دمای کشور، عدم قطعیت های بیشتری نسبت به میزان بارش وجود دارد. براساس پیش بینی سازمان های بین المللی سال 2015 سال وقوع پدیده النینو با شدتی بسیار بیشتر نسبت به النینوهای سال های گذشته خواهد بود. بر این اساس می توان انتظار داشت که بارش های بیشتری در کشور در فصل سرد، عمدتأ فصل پاییز، نسبت به سال های گذشته به وقوع بپیوندد. البته لازم به ذکر است که پیش بینی اثر النینوی سال 2015 بر کشور توسط دستگاه های مختلف اجرایی کشور نیز صورت گرفته است که این پیش بینی ها در مواردی مشابه و در مواردی نیز با هم متفاوت است. پیش بینی های مذکور اثر این النینو را بر میزان بارش در فصل سرد سال جاری در کشور به صورت افزایشی بررسی نموده و در این مورد با هم مشابهت دارند ولی این پیش بینی ها در مورد دما نتایج متفاوتی را ارائه می دهند. شایان ذکر است که با توجه به موقعیت جغرافیایی کشور ایران، اثرهای متقابل پدیده های دور پیوند بر یکدیگر و همچنین اثر پیچیده و غیرخطی این پدیده ها بر آب وهوای کشور، پیش بینی دقیق اثر آنها روی کشور با میزان پیشرفت علم و فناوری کنونی امکان پذیر نبوده و نتایج متناقض پیش بینی ها و تحقیقات در این زمینه نیز از این علت ناشی می شود.

حلقه های درختی و اقلیم شناسی

در ایران طول داده های هواشناسی ثبت شده در ایستگاه های هواشناسی بطور عمده از نیمه دوم قرن بیستم فرا تر نرفته است. بنابراین برای مطالعه اقلیم گذشته با تکیه بر این داده ها ما فقط قادر به ارزیابی اقلیم ایران طی این چند دهه محدود هستیم.برای این که بتوانیم اطلاعات اقلیمی خود را به دوره های قبل از تاسیس ایستگاه های هواشناسی گسترش دهیم به ناچار باید سراغ شواهدی رفت که توانسته اند اثرات اقلیم گذشته را در خود ذخیره کنند.یکی از این شواهد ارزشمند اقلیم گذشته حلقه های درختی هستند. در بین عوامل محیطی، اثر اقلیم بخوبی با تاثیر بر میزان بافت چوبی سالیانه تولید شده هر درخت قابل ردیابی می باشد‌.هر درخت سالیانه یک حلقه رویشی به مجموع حلقه های سالیانه خود اضافه می کند که با شمارش این حلقه ها نه تنها می توان سن درخت را تشخیص داد بلکه با اندازه گیری پارامترهای هر حلقه رویشی شرایط محیطی تاثیر گذار بر تشکیل آن حلقه سالیانه را می توان بازسازی کرد.به علمی که امکان اندازه گیری حلقه های رویشی سالیانه و ساخت سری زمانی از آن ها را فراهم می کند دندروکرونولوژی یا گاه شناسی درختی و به علمی که امکان استخراج اطلاعات اقلیمی را از روی سری های زمانی و گاه شناسی درختی فراهم می کند دندروکلیماتولوژی یا اقلیم شناسی درختی گفته می شود.ارزش و اهمیت این روش از مطالعه اقلیم گذشته به این دلیل هست که این روش امکان بازسازی اطلاعات اقلیمی گذشته را بصورت ریز مقیاس فراهم می کند به گونه ای که اطلاعات اقلیمی ذخیره شده در بافت چوبی درختان در مقیاس های ماهانه، فصلی و سالیانه قابل بازسازی است.در دنیا طی دو سده اخیر بانک اطلاعاتی ارزشمندی از سیگنال های اقلیمی استخراج شده از حلقه های درختی تشکیل شده است. با بازسازی متغیر های اقلیمی توسط پارامترهای مختلف حلقه های رویشی سالیانه درختان، درک بهتری از وضعیت اقلیم گذشته مناطق وسیعی از زمین طی سده ها و هزاره های اخیر بدست آمده است.

منبع :  محسن ارسلانی دکتری دیرینه اقلیم شناسی